การติื่นตัวประเด็นฝุ่นละออง PM 2.5 และมลพิษทางอากาศกำลังเป็นประเด็นในหน้าข่าว เพราะไม่ใช่แค่เรื่องของชาวกรุงเทพฯ หรือปริมมณฑลเท่านั้น แต่เกิดขึ้นในหลายภูมิภาคของประเทศไทย สำหรับการเกาะติดสถานการณ์ในเรื่องนี้ ก็มีแอปพลิเคชั่นที่ช่วยบอกตำแหน่ง และข้อมูลดัชนีคุณภาพของอากาศ ซึ่งเราได้เลือกมาแนะนำ 2 แอปครับ คือ Air Visual และ Air4Thai
ก่อนที่จะไปดูข้อมูลที่อยู่ในแอปเรามาดูรายละเอียดเกี่ยวกับค่าต่าง ๆ ที่ใช้ในการดัชนีคุณภาพทางอากาศกันก่อน
- AQI (Air Quality Index) หรือ ดัชนีคุณภาพอากาศ เป็นการรายงานข้อมูลคุณภาพอากาศ มลพิษทางอากาศในแต่ละพื้นที่ว่าอยู่ในระดับใด
มีผลกระทบต่อสุขภาพอนามัยหรือไม่ - PM2.5 หรือฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน เป็นฝุ่นที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางไม่เกิน 2.5 ไมครอน เกิดจากการเผาไหม้ทั้งจากยานพาหนะ การเผาวัสดุการเกษตร ไฟป่า และกระบวนการอุตสาหกรรม
สามารถเข้าไปถึงถุงลมในปอดได้ เป็นผลทําให้เกิดโรคในระบบทางเดินหายใจ และโรคปอดต่างๆ หากได้รับในปริมาณมากหรือเป็นเวลานาน - PM10 ฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 10 ไมครอน เกิดจากการเผาไหม้เชื้อเพลิง การเผาในที่โล่ง กระบวนการอุตสาหกรรม การบด การโม่ หรือการทําให้เป็นผงจากการก่อสร้าง ส่งผลกระทบต่อสุขภาพเนื่องจากเมื่อหายใจเข้าไปสามารถเข้าไปสะสมในระบบทางเดินหายใจ
- O3 หรือ ก๊าซโอโซน เป็นก๊าซที่ไม่มีสีหรือมีสีฟ้าอ่อน มีกลิ่นฉุน ละลายน้ำได้เล็กน้อย เกิดขึ้นได้ทั้งในระดับบรรยากาศชั้นที่สูงจากผิวโลก และระดับชั้นบรรยากาศผิวโลกที่ใกล้พื้นดิน ก๊าซโอโซนที่เป็นสารมลพิษทางอากาศคือก๊าซโอโซนในชั้นบรรยากาศผิวโลก เกิดจากปฏิกิริยาระหว่างก๊าซออกไซด์ของไนโตรเจน และสารประกอบอินทรีย์ระเหยง่าย
โดยมีแสงแดดเป็นตัวเร่งปฏิกิริยา มีผลกระทบต่อสุขภาพ โดยก่อให้เกิดการระคายเคืองตาและระคายเคืองต่อระบบทางเดินหายใจและเยื่อบุต่าง ๆ ความสามารถในการทำงานของปอดลดลง - CO หรือ ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ () เป็นก๊าซที่ไม่มีสี กลิ่น และรส เกิดจากการเผาไหม้ที่ไม่สมบูรณ์ของเชื้อเพลิงที่มีคาร์บอนเป็นองค์ประกอบ
ก๊าซนี้สามารถสะสมอยู่ในร่างกายได้โดยจะไปรวมตัวกับฮีโมโกลบินในเม็ดเลือดแดงได้ดีกว่าออกซิเจนประมาณ 200-250 เท่า เมื่อหายใจเข้าไปทำให้ก๊าซชนิดนี้จะไปแย่งจับกับฮีโมโกลบินในเลือด เกิดเป็นคาร์บอกซีฮีโมโกลบิน (CoHb) ทำให้การลำเลียงออกซิเจนไปสู่เซลล์ต่างๆ ของร่างกายลดน้อยลง ส่งผลให้ร่างกายเกิดอาการอ่อนเพลีย และหัวใจทำงานหนักขึ้น - NO2 หรือ ก๊าซไนโตรเจนไดออกไซด์ () เป็นก๊าซที่ไม่มีสีและกลิ่น ละลายน้ำได้เล็กน้อย มีอยู่ทั่วไปในธรรมชาติ หรือเกิดจากการกระทำของมนุษย์
เช่น การเผาไหม้เชื้อเพลิงต่างๆ อุตสาหกรรมบางชนิด ก๊าซนี้มีผลต่อระบบการมองเห็นและผู้ที่มีอาการหอบหืดหรือ โรคเกี่ยวกับทางเดินหายใจ - SO2 หรือก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ เป็นก๊าซที่ไม่มีสี หรืออาจมีสีเหลืองอ่อนๆ มีรสและกลิ่นที่ระดับความเข้มข้นสูง เกิดจากธรรมชาติและการเผาไหม้เชื้อเพลิงที่มีกำมะถัน (ซัลเฟอร์) เป็นส่วนประกอบ
สามารถละลายน้ำได้ดี สามารถรวมตัวกับสารมลพิษอื่นแล้วก่อตัวเป็นอนุภาคฝุ่นขนาดเล็กได้ ก๊าซนี้มีผลกระทบโดยตรงต่อสุขภาพ ทำให้เกิดการระคายเคืองต่อเยื่อบุตา ผิวหนัง และระบบทางเดินหายใจข้อมูลจาก : กองจัดการคุณภาพอากาศ และเสียง กรมควบคุมมลพิษ
AIR Visual แอปรายงานดัชนีอากาศ
พร้อมพยากรณ์ล่วงหน้าหนึ่งสัปดาห์
แอปนี้เราให้คะแนนในเรื่อง UI ที่ใช้ง่านเหมาะสำหรับการใช้ โดยแอปอ้างอิงข้อมูลมากจากกรมควบคุมมลพิษ สิ่งที่ดีคือมีการพยากรณ์ล่วงหน้า 1 สัปดาห์ ซึ่งข้อมูลนี้ส่วนหนึ่งอ้างอิงมาจาการพยากรณ์อากาศ ซึ่งนั่นรวมถึงเรื่องของทิศทางของลม ซึ่งมีการพัดในเรื่องของฝุ่นเข้ามาด้วย แอป AirVisual มีให้ดาวน์โหลดบน iOS และ Android
ทำไมเราถึงได้เลือกที่จะอธิบายค่าที่ใช้ในการวัดดัชนีคุณภาพทางอากาศกันก่อนเป็นอย่างแรก เพราะแอปจะบอกค่อนข้างละเอียดครับ ทั้งค่าต่าง ๆ ที่บอกมาอย่างละเอียด แผนที่ที่ระบุเขตซึ่งละเอียดกว่าของแอปในไทยให้ข้อมูลเอาไว้ และมีสัญลักษณ์ของภาพที่ให้คำแนะนำการปฎิบัติตนในช่วงนี้ เช่น ปิดหน้าต่าง สวมหน้ากากที่ป้องกันระดับ PM 2.5 งดการทำกิจกรรมกลางแจ้ง รวมถึงเปิดใช้เครื่องฟอกอากาศ (กรณีที่มี)
ในตัวแอปนั้นมีการจัดลำดับ AQI Guide (Air Quality Index) หรือ ดัชนีคุณภาพอากาศ ซึ่งละเอียดกว่าที่ประเทศไทยใช้เล็กน้อย อย่างในพื้นทั่วไปของกรุงเทพฯ ในขณะนี้นั้นอยู่ในข่ายสีส้ม Unhealthy for sensitive group ซึ่งนั่นหมายความว่า เริ่มมีผลกระทบกับผู้ที่มีปัญหาด้านสุขภาพบ้างแล้ว ยังไม่นับถึงในส่วนของใจกลางกรุงเทพฯ ที่อยู่ในข่าย Very Unhealthy ซึ่งส่งผลกระทับกับทุกคน โดยมีคำแนะนำให้อยู่ในเขตที่พักอาศัยมากกว่าออกมาทำกิจกรรมกลางแจ้ง
AIR 4Thai แอปรายงานดัชนีอากาศ จากกรมควบคุมมลพิษ
เป็นแอปจากหน่วนงานที่รับผิดชอบโดยตรงอย่าง กรมควบคุมมลพิษ
ที่ได้สร้างเว็บแอป http://air4thai.pcd.go.tht เพื่อรายงานสถานการณ์และคุณภาพอากาศประเทศไทย ซึ่งข้อมูลในแอปนี้ก็มาจากเว็บนี้ ข้อมูลในแอปจะครอบคลุมในส่วนของ แผนที่คุณภาพอากาศ ,PM 2.5 ในเขตกรุงเทพฯ ปริมณฑล และภูมิภาค มีรายงานข้อมูลย้อนหลังเป็นกราฟ แอปมีให้ดาวน์โหลดทั้ง iOS และ Android
ในเรื่องของการแจ้งเตือนนั้น จะแบ่งสถาการณ์เป้น 5 ระดับโดยแบ่งแยกเป็นตามสี
ซึ่งขณะที่เรากำลังพิมพ์อยู่นั้นสถานการณ์ของกรุงเทพอยู่ในะดับสีส้มนั่นคือ “เริ่มมีผลกระทบ” โดยมีการเตือนผ่านเครื่องหมายตกใจ ซึ่งถ้าเรากดเข้าไปแล้วจะพบคำเตือนสั้น ๆ
คือ ให้ประชาชนทั่วไป เฝ้าระวังสุขภาพในเบื้องต้น และงดการทำกิจกรรมกลางแจ้ง หรือใช้อุปกรณ์ป้องกันตนเองถ้ามีอาการด้านสุขภาพ
ตำแหน่งการรายงานสถานการณ์และคุณภาพอากาศประเทศไทยในแอปนี้นั้น เราใช้คำว่าค่อนข้างจะครอบคลุม คือนอกจากกรุงเทพฯ แล้ว ยังมีการแบ่งแยกย่อยลงไปตามภูมิภาค
ซึ่งอ้างอิงจากตำแหน่งในการวัด แต่เมื่อเราถอยออกมาดูในภาพรวมแล้ว เราเลยเริ่มเห็นว่า นี่เป็นปัญหาที่เร่งด่วนในการแก้ไขจริง ๆ เช่น เขตจังหวัลพบุรีที่ สถานการณ์อยู่ในขั้น “มีผลกระทบ”
ปัญหาเรื่องนี้ คงต้องรอการแก้ไขต่อไปว่าจะมีนโยบายในทางปฎิบัติอย่างไร เช่น จำกัดปริมาณรถยนต์บนท้องถนน ,ควบคุมการก่อสร้าง , ควบคุมการเผา หรือการทำให้เกิดควันในชุมชน หรือแม้กระทั่งการทำฝนเทียมเพือบรรเทาปัญหา แต่สำหรับสถานการณ์เฉพาะหน้านั้น เราคงต้องเริ่มจากดูแลตัวเอง และวางแผนชีวิตโดยพยายามหลีกเลี่ยงพื้นที่ที่มีผลกระทบสูงไปก่อนครับ
